อำเภอสว่างแดนดิน
ที่ตั้งและอาณาเขต
อำเภอสว่างแดนดินตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบ้านดุง (จังหวัดอุดรธานี) และอำเภอเจริญศิลป์
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอวานรนิวาสและอำเภอพังโคน
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอวาริชภูมิ อำเภอส่องดาว และอำเภอไชยวาน (จังหวัดอุดรธานี)
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอหนองหาน อำเภอทุ่งฝน และอำเภอบ้านดุง (จังหวัดอุดรธานี)
การแบ่งเขตการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
อำเภอสว่างแดนดินแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 16 ตำบล 189 หมู่บ้าน ได้แก่
1. สว่างแดนดิน (Sawang Daen Din) 27 หมู่บ้าน 9. ค้อใต้ (Kho Tai) 10 หมู่บ้าน
2. คำสะอาด (Kham Sa-at) 14 หมู่บ้าน 10. พันนา (Phan Na) 12 หมู่บ้าน
3. บ้านต้าย (Ban Tai) 7 หมู่บ้าน 11. แวง (Waeng) 11 หมู่บ้าน
4. บงเหนือ (Bong Nuea) 12 หมู่บ้าน 12. ทรายมูล (Sai Mun) 8 หมู่บ้าน
5. โพนสูง (Phon Sung) 9 หมู่บ้าน 13. ตาลโกน (Tan Kon) 11 หมู่บ้าน
6. โคกสี (Khok Si) 14 หมู่บ้าน 14. ตาลเนิ้ง (Tan Noeng) 9 หมู่บ้าน
7. หนองหลวง (Nong Luang) 12 หมู่บ้าน 15. ธาตุทอง (That Thong) 8 หมู่บ้าน
8. บงใต้ (Bong Tai) 15 หมู่บ้าน 16. บ้านถ่อน (Ban Thon) 10 หมู่บ้าน
การปกครองส่วนท้องถิ่น
ท้องที่อำเภอสว่างแดนดินประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 18 แห่ง ได้แก่
เทศบาลตำบลสว่างแดนดิน ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลสว่างแดนดิน
เทศบาลตำบลดอนเขือง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลแวง
เทศบาลตำบลบงใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบงใต้ทั้งตำบล
เทศบาลตำบลพันนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพันนาทั้งตำบล
เทศบาลตำบลหนองหลวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองหลวงทั้งตำบล
เทศบาลตำบลบ้านต้าย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านต้ายทั้งตำบล
เทศบาลตำบลโคกสี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกสีทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลสว่างแดนดิน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสว่างแดนดิน (นอกเขตเทศบาลตำบลสว่างแดนดิน)
องค์การบริหารส่วนตำบลคำสะอาด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลคำสะอาดทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบงเหนือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบงเหนือทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลโพนสูง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโพนสูงทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลค้อใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลค้อใต้ทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลแวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลแวง (นอกเขตเทศบาลตำบลดอนเขือง)
องค์การบริหารส่วนตำบลทรายมูล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทรายมูลทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลตาลโกน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตาลโกนทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลตาลเนิ้ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตาลเนิ้งทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลธาตุทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลธาตุทองทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านถ่อน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านถ่อนทั้งตำบล
ปราสาทขอมพันนา
ตั้งอยู่บ้านพันนา ตำบลพันนา เป็นโบราณสถานที่สร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 18 สมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งอาณาจักรขอม เพื่อใช้เป็นศาสนสถานประจำสถานพยาบาล หรือที่เรียกว่า “อโรคยาศาล” ปราสาทบ้านพันนาประกอบด้วย ปราสาทประธาน ทรงสี่เหลี่ยมก่อมุข มียอดเดียว ก่อด้วยศิลาแลง ตั้งอยู่ทางด้านหน้าหรือทางทิศตะวันออก และมีวิหารตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ รอบปราสาทล้อมด้วยกำแพงศิลาแลง มีโคปุระหรือซุ้มประตูขนาดใหญ่ทางด้านทิศตะวันออก นอกกำแพงด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้มีสระน้ำขนาดเล็กรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า กรุด้วยศิลาแลงเป็นชั้น ๆ มีน้ำขังตลอดทั้งปี จากการขุดค้นโบราณสถานเมื่อปี พ.ศ. 2542 พบโบราณวัตถุที่สำคัญ ได้แก่ เศียรพระวัชรธร ชิ้นส่วนพระโพธิสัตว์วัชรปราณีทรงครุฑ พระยมทรงกระบือ และชิ้นส่วนพระกรพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร ประติมากรรมเหล่านี้เป็นรูปเคารพในพุทธศาสนานิกายมหายาน ซึ่งมีรูปแบบศิลปะเขมรแบบบายน ปราสาทบ้านพันนาจึงนับเป็นปราสาทขอมโบราณที่ยังคงสภาพสมบูรณ์อยู่ไม่น้อย เป็นแหล่งศึกษาศิลปะเขมรได้เป็นอย่างดี
พิพิธภัณฑ์พระธาตุมีชัย
พระธาตุมีชัยตั้งอยู่ที่บ้านโคกคอน ตำบลโคกสี เป็นโบราณสถานสมัยล้านช้างอายุประมาณ 400 ปี ถูกค้นพบโดยชาวบ้านที่อพยพมาตั้งถิ่นฐานในบริเวณนี้ ปัจจุบันได้มีการสร้างอาคารพิพิธภัณฑ์เพื่อแสดงวัตถุโบราณและครอบองค์พระธาตุไว้ โดยจัดแสดงป้ายนิทรรศการ แบบจำลอง และวัตถุทางวัฒนธรรมทั้งที่เป็นโบราณวัตถุและสิ่งของเครื่องใช้ร่วมสมัย เนื้อหานิทรรศการประกอบด้วยเนื้อหาหลัก 5 ส่วนคือ ส่วนที่ 1 เป็นเนื้อหาเกี่ยวกับประวัติการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์ ส่วนที่ 2 เป็นเนื้อหาเกี่ยวกับภาพรวมงานโบราณคดีของหมู่บ้านโคกคอนในฐานะที่เป็นแหล่งโบราณคดีสำคัญ ส่วนที่ 3 เป็นเนื้อหาเกี่ยวกับลำดับพัฒนาการทางวัฒนธรรม ส่วนที่ 4 เป็นส่วนสุดท้ายมีเนื้อหาเกี่ยวกับภาพรวมของเส้นทางท่องเที่ยว ลักษณะพิพิธภัณฑ์เป็นอาคารรูปทรงสี่เหลี่ยมจัตุรัส หลังคาทรงปั้นหยา มีประตูทางเข้าสองด้าน ด้านหลักอยู่ทางด้านทิศตะวันตกหันหน้าไปทางพระอุโบสถประจำวัดธาตุโคกคอน
วัดใหม่บ้านตาล
วัดใหม่บ้านตาล ตำบลโคกสี อำเภอสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนคร พระบรมธาตุเจดีย์นี้ หลวงปู่คำบ่อ ฐิตปัญโญ ได้นำชาวบ้านตาลและชาวบ้านใกล้เคียง คณะญานุศิตย์และพุทธศาสนิกชน ที่มีความศรัทธาในพระพุทธศาสนา ร่วมกันสร้างขึ้นเมื่อวันอังคารที่ ๑๕ เดือนพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๕๕ แรม ๑๐ ค่ำเดือน ๖ ปีมะโรง และแล้วเสร็จเมื่อวันศุกร์ที่ ๑๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๙ ขึ้น ๑๒ ค่ำ เดือน ๑๒ ปีวอก รวมระยะเวลาในการก่อสร้าง ๔ ปี ๕ เดือน ๒๗ วัน เป็นพระบรมธาตุ ๙ ยอด (โลกสุตรธรรม ๙) ฐานสี่เหลี่ยมทรงระฆังคว่ำขนาดกว้าง ๓๖.๕๐ × ยาว ๓๙.๕๐ × สูง ๔๑.๙๑ เมตร ประดิษฐาน ณ วัดบ้านตาล ตำบโคกสี อำเภอสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนคร
