อำเภอพรรณานิคม
อำเภอพรรณานิคมตั้งอยู่ทางตอนกลางของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังต่อไปนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอวานรนิวาสและอำเภออากาศอำนวย
ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอนาหว้า (จังหวัดนครพนม) และอำเภอเมืองสกลนคร
ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอกุดบาก อำเภอนิคมน้ำอูน และอำเภอวาริชภูมิ
ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอพังโคน
การแบ่งเขตการปกครอง
การปกครองส่วนภูมิภาค
อำเภอพรรณานิคมแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 10 ตำบล 135 หมู่บ้าน ได้แก่
1. พรรณา (Phanna) 13 หมู่บ้าน 6. ช้างมิ่ง (Chang Ming) 18 หมู่บ้าน
2. วังยาง (Wang Yang) 13 หมู่บ้าน 7. นาใน (Na Nai) 11 หมู่บ้าน
3. พอกน้อย (Phok Noi) 12 หมู่บ้าน 8. สว่าง (Sawang) 13 หมู่บ้าน
4. นาหัวบ่อ (Na Hua Bo) 19 หมู่บ้าน 9. บะฮี (Ba Hi) 10 หมู่บ้าน
5. ไร่ (Rai) 16 หมู่บ้าน 10. เชิงชุม (Choeng Chum) 10 หมู่บ้าน
การปกครองส่วนท้องถิ่น
ท้องที่อำเภอพรรณานิคมประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 11 แห่ง ได้แก่
เทศบาลตำบลพรรณานิคม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลพรรณา
เทศบาลตำบลพอกน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพอกน้อยทั้งตำบล
เทศบาลตำบลนาใน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาในทั้งตำบล
เทศบาลตำบลบัวสว่าง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสว่างทั้งตำบล
เทศบาลตำบลพรรณานคร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลพรรณา (นอกเขตเทศบาลตำบลพรรณานิคม)
เทศบาลตำบลวังยาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวังยางทั้งตำบล
เทศบาลตำบลนาหัวบ่อ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาหัวบ่อทั้งตำบล
เทศบาลตำบลไร่ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลไร่ทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลช้างมิ่ง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลช้างมิ่งทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลบะฮี ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบะฮีทั้งตำบล
องค์การบริหารส่วนตำบลเชิงชุม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชิงชุมทั้งตำบล
พิพิธภัณฑ์อาจารย์ฝั้น อาจาโร
ตั้งอยู่ภายในวัดป่าอุดมสมพร ตำบลพรรณานิคม พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร กำเนิดในสกุลสุวรรณรงค์ เมื่อวันที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2442 ที่ตำบลบ้านม่วงไข่ อำเภอพรรณานิคม และได้บรรพชาเป็นสามเณรเมื่ออายุ 19 ปี ณ วัดโพนทอง จนอายุครบ 20 ปี จึงอุปสมบทในพุทธศาสนาฝ่ายมหานิกาย ต่อมาได้ถวายตัวเป็นลูกศิษย์ติดตามพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระ พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร มรณภาพเมื่อวันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2520 ณ วัดป่าอุดมสมพร สิริอายุได้ 78 ปี
วัดป่าภูริทัตตถิราวาส
วัดป่าภูริทัตตถิราวาสหรือวัดป่าบ้านหนองผือ ตำบลนาใน อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร เป็นวัดที่สำคัญมากวัดหนึ่งในสายวัดป่ากัมมัฏฐาน ซึ่งถ้าดูตามแผนที่วัดนี้จะตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของจังหวัดสกลนคร และตั้งอยู่ทางทิศใต้ของอำเภอพรรณานิคม แต่ตั้งอยู่ทางตะวันออกของหมู่บ้านหนองผือ เริ่มแรกสถานที่แห่งนี้เป็นป่าพงดงดิบ อันเต็มไปด้วยสิงสาราสัตว์นานาชนิด เป็นต้น มี เสือ หมี อีเก้ง กวาง หมูป่า สัตว์เลื้อยคลาน มีแลนและงูชนิดต่าง ๆ สัตว์ปีกมีนกเกือบทุกชนิด นอกจากนั้นยังชุกชุมไปด้วยเชื้อไข้ป่าชุมชนรอบวัดเป็นชุมชนชาวภูไท ที่มีชีวิตความเป็นอยู่ที่เรียบง่าย สถานที่สำคัญๆในวัดป่าภูริทัตตถิราวาส
กลุ่มทอผ้าย้อมครามบ้านดอนกอย
‘ดอนกอยโมเดล’ ต้นแบบการพัฒนาผ้าย้อมคราม สู่งานคอลเลคชั่นผ้าไทยร่วมสมัย ยกระดับภูมิปัญญาไทยสู่ตลาดโลก
วัดถ้ำขาม
วัดถ้ำขาม หรือที่ชาวบ้านมักเรียกว่า ภูคำขาม ตั้งอยู่บนภูขาม (ภูเขาลูกหนึ่งของเทือกเขาภูพาน) ในเขตบ้านคำป่า ตำบลไร่ วัดถ้ำขามเคยเป็นสถานที่ปฏิบัติธรรมของ พระอาจารย์ฝั้น อาจาโร ท่านได้มาจำพรรษาอยู่ที่วัดนี้จนถึง พ.ศ. 2507
พระธาตุภูเพ็ก
พระธาตุภูเพ็ก ที่เที่ยวสกลนคร ดินแดนศักดิ์สิทธิ์บน ยอดเขาภูพาน เป็นปราสาทหินที่อัดแน่นไปด้วยร่องรอยแห่งประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมที่มีมายาวนานกว่าพันปี อีกทั้งยังมีความสำคัญเกี่ยวกับดาราศาสตร์ที่สามารถบอกวันเวลา และฤดูกาลได้อีกด้วย ถือเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดสกลนคร